Umowa o pracę zawarta z naruszeniem przepisów Kodeksu spółek handlowych

ODPOWIEDŹ

Wydatki spółki z tytułu takiej umowy mogłyby być uznane za koszty uzyskania przychodu w świetle art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, o ile czynności członka zarządu dokonane na ich podstawie mogły mieć wpływ na przychody spółki. Wydaje się zatem, że w przypadku stwierdzenia nieważności umowy o pracę z członkiem zarządu spółki należy każdorazowo badać związek przyczynowo-skutkowy z przychodami spółki, o którym mowa w art. 15 ust. ww ustawy.

UZASADNIENIE

Powołaniu członka zarządu może towarzyszyć zawarcie umowy o pracę. Mimo pozornej prostoty właśnie ten rodzaj umowy wywołuje w przypadku członków zarządu najwięcej wątpliwości.

Stosownie do obowiązujących przepisów Kodeksu spółek handlowych (art. 210 § 1 k.s.h.) w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. W przypadku jedynego wspólnika spółki powoływanego na jedynego członka zarządu czynności prawne muszą być dokonywane w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności (art. 210 § 2 k.s.h.). Nie mogą zatem być zawierane umowy z członkiem zarządu przez działającego w imieniu spółki innego członka zarządu ani pełnomocnika jednoosobowego zgromadzenia wspólników.

Powyższe dotyczy przede wszystkim sytuacji, gdy wspólnikami spółki są osoby fizyczne, a zarząd tworzy jeden lub kilku wspólników. Wtedy najczęściej przedsiębiorcy błędnie wskazują w umowach z członkami zarządu, że spółka reprezentowana jest przez innego członka zarządu lub innego wspólnika w osobie X czy Y. W ten nieprawidłowy sposób zawierane są umowy o pracę, umowy zlecenia, ale również umowy najmu lokalu dla spółki lub użytkowania auta.

Przez dłuższy czas obowiązywała praktyka, iż nie można uznać za koszty uzyskania przychodów wynagrodzenia wypłaconego członkom zarządu, jeżeli umowa została zawarta niezgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych. Opierano się między innymi o wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2001 (sygn. Akt III RN 169/00), w którym uznano: „zwarcie umowy o pracę przez spółkę z naruszeniem art. 203 Kodeksu handlowego powoduje jej nieważność (art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego), a osoba z którą umowa o pracę została zawarta, nie może być uważana za pracownika w rozumieniu przepisów prawa podatkowego”.

Identycznie orzekł również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 24 września 2003 (sygn. Akt III SA 3427/01), w którym stwierdzono, iż w sytuacji gdy umowa o pracę jest niezgodna z Kodeksem handlowym, to mimo faktycznego ponoszenia wydatków na wynagrodzenie i ubezpieczenie, nie mogą być one uznane za koszt uzyskania przychodu w podatku dochodowym od osób prawnych.

Umowa o pracę zawarta z członkiem zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez niewłaściwy organ (np. zgromadzenie wspólników, a nie przez pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników) jest bezwzględnie nieważna (art. 58 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny – Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm. – dalej k.c., w związku z art. 300 k.p. i art. 210 k.s.h. – tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 czerwca 2005, II PK 276/2004).

W rozpatrywanym temacie pojawiły się także pozytywne dla podatników interpretacje. Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 września 2008 ( sygn. akt. II FSK 790/07), spółka może zaliczyć w koszty uzyskania przychodów wynagrodzenie udziałowców, nawet jeśli okaże się, że umowa o pracę jest nieważna. Zdaniem NSA nieważność umowy nie przesądza bowiem, że praca nie była faktycznie wykonana.

W związku z powyższym w przypadku takiej wadliwości umowy o pracę, skutkującej jej nieważnością, należy jednak mieć na względzie, że możliwe jest przecież zawarcie umowy o pracę per facta concludentia – a więc przez dopuszczenie pracownika do pracy i wypłacenie mu wynagrodzenia. Istnieją wtedy szanse na udowodnienie, że stosunek pracy istniał, pomimo nieważności samej umowy o pracę. Jednak w przypadku innych umów, nie będzie to oczywiste.

Jak wcześ...