Jak ustalić dopłaty w spółce z o.o.

Charakter dopłat

Dopłatami są wynikające z umowy spółki i zarządzone przez właściwy organ dodatkowe wpłaty wspólników na rzecz spółki. Od pożyczki różnią się przede wszystkim tym, że wspólnikowi, który uiścił należną dopłatę, w odróżnieniu od pożyczkodawcy, nie przysługuje roszczenie o zwrot przekazanej kwoty. Nie dotyczy to oczywiście zwrotu dopłat, o którym piszemy w dalszej części artykułu. Zwrot wymaga jednak uchwały wspólników i dopiero ona kreuje roszczenie o wypłatę pieniędzy po stronie konkretnego udziałowca. Dopłata nie jest formą podwyższenia kapitału zakładowego (chyba że zostanie na taki zaliczona przy zwrocie), ale powiększa majątek spółki. Jest wpisywana do kapitału rezerwowego, więc nie powiększa również wartości udziałów wspólników w kapitale zakładowym (art. 178 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych; Dz.U. nr 94, poz. 1037 z późn. zm.; dalej KSH).

Umowa spółki jest jedynym źródłem, w którym może być wprowadzony obowiązek dopłat. Warto zapamiętać, że do ustalenia zobowiązania nie wystarczy powzięcie przez wspólników stosownej uchwały. Dopłaty należy przewidzieć już na etapie zawiązywania spółki, tak by potem nie doszło do konieczności zmiany umowy. Z uwagi na sprawy rejestrowe może to bowiem zająć sporo czasu. Jak wskazał SA w Katowicach w wyroku z 3 kwietnia 2003 r. (sygn. akt I ACa 1186/02, OSA z 2004 r. nr 8, poz. 24): w sytuacji gdy dopłaty nie są przewidziane w umowie spółki, zmiana umowy polegająca na wprowadzeniu postanowienia przewidującego możliwość nakładania dopłat, wymaga jednomyślności jako zmiana zwiększająca świadczenia wspólników. Bez względu na sposób sformułowania postanowienia wprowadzającego do, umowy spółki instytucję dopłat, zawsze wymagana jest zgoda wszystkich wspólników. Przepisy dotyczące dopłat mają charakter bezwzględnie obowiązujący, a zatem nie jest możliwe zastrzeżenie, że niektórzy wspólnicy będą zwolnieni od obowiązku dopłat bądź że niektórych udziałowców obowiązek będzie obciążał w innym stopniu niż wynikający z posiadanych udziałów.

Przykład

W umowie spółki z o.o. „Locus” z 2 stycznia 2011 roku ustalono, że jest możliwe nałożenie na wspólników obowiązku dopłat w zakresie i na zasadach ustalonych przez wspólników w uchwale podjętej nie później niż do 15 maja danego roku kalendarzowego. 20 kwietnia 2011 r. wspólnicy podjęli uchwałę, w której ustalono, że wspólnicy mają obowiązek uiszczenia dopłat do końca kwietnia w następującej wysokości:

1. Adam R. – 12% wartości posiadanego udziału tj. 24 000 zł,

2. Antoni W. – 50% wartości udziału tj. 18 000 zł,

3. Anna T. – 30% wartości udziału tj. 28 000 zł,

4. Jerzy R. – zwolniony od dopłat.

Taka uchwała jest sprzeczna z prawem i jest możliwe stwierdzenie jej nieważności przez sąd. 

Ważne: Podstawą prawną dopłat może być wyłącznie postanowienie umowy spółki, zobowiązujące wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do posiadanych przez nich udziałów. Zobowiązanie do dopłat może być zastrzeżone już w umowie założycielskiej bądź może zostać wprowadzone w drodze powzięcia uchwały w trybie zmiany umowy spółki. Przy zmianie umowy skuteczność uchwały wymaga zgody wszystkich wspólników, dochodzi bowiem do zwiększenia ich świadczeń na rzecz spółki.

Obowiązek wpłaty

Dopłaty mogą być wnoszone jedynie w formie pieniężnej - wspólnicy muszą wpłacić pieniądze na konto spółki w terminie ustalonym w uchwale. Wszelkie opóźnienie lub zwłoka (opóźnienie zawinione) może doprowadzić do konieczności zapłaty spółce dodatkowych kwot jako odsetek lub nawet odszkodowania. Oczywiście w praktyce tak daleko idące środki należą do rzadkości, a zazwyczaj wpływa się na zalegającego z wpłatą wspólnika w sposób nieformalny. W dalszej kolejności, przeciwko niesubordynowanemu wspólnikowi przysługuje spółce prawo wniesienia pozwu o zapłatę. Nieuiszczenie dopłat może też stanowić ważną przyczynę wyłączenia wspólnika ze spółki w trybie art. 266 ksh

Ważne:

• Wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może potrącić swoją wierzytelność wobec spółki z wierzytelności spółki względem wspólnika z tytułu dopłat.

• Dopłaty mogą być uchwalane wielokrotnie – prawo nie przewiduje w tym zakresie ograniczeń.

Wartość dopłat i problem odsetek

Wartość dopłat musi być stosunkowa, tj. określać relacje między udziałem a dopłatą. Możliwe są więc określenia odnoszące się do wielokrotności wartości udziału, określonej części udziału, może to być więc określenie iloczynowe, ilorazowe, procentowe. Nie można zastosować obowiązku dopłat przez określenie konkretnej kwoty, choćby w konsekwencji dała się ona odnieść jednocześnie do udziału. W praktyce ten warunek nie jest przestrzegany, bo zakaz kwotowego określania dopłat nie odpowiada wymaganiom obrotu. Warto jednak pamiętać o tym ograniczeniu, by uniknąć ewentualnych komplikacji przy zwrocie dopłat. Nieprawidłowe określenie dopłat może też skończyć się ich opodatkowaniem na gruncie CIT.

Jeżeli wspólnik nie uiścił dopłaty w określonym terminie, obowiązany jest do zapłaty odsetek ustawowych. Spółka może również żądać naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki. Skoro jesteśmy przy odsetkach, to warto nadmienić, że w praktyce bardzo często umowa zawiera postanowienia dotyczące oprocentowania dopłat na rzecz wspólników. Powstałe w ten sposób odsetki podlegać będą zwrotowi na zasadach przewidzianych dla zwrotu samych dopłat. Pomimo zgłaszanych w niektórych procesach wątpliwości należy przyjąć, że takie postanowienia umowy są zgodne z prawem i wspólnik może zarabiać na dopłatach.

Opodatkowanie dopłat

Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób...