Opodatkowanie dochodów zagranicznych

Co to jest rezydencja podatkowa?

Rezydencja podatkowa określa kraj, w którym podatnik zobowiązany jest do wywiązania się z ciążącego na nim obowiązku podatkowego, czyli z obowiązku wyliczenia i zapłaty należnego podatku o uzyskanych w roku podatkowym dochodów. Rezydencję podatkową określa się często pojęciem miejsca zamieszkania dla celów podatkowych.

O rezydencji podatkowej podatnika nie decyduje miejsce osiągania dochodów, ale centrum interesów osobistych i gospodarczych podatnika.

Polską rezydencję podatkową definiuje art. 3 ust. 1 ustawy o p.d.o.f. Zgodnie z jego treścią osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).

Ważne!
Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:

• posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub
• posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów gospodarczych, lub
• przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Spójnik „lub” wskazuje na to, że kryteria określające miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej należy rozpatrywać rozłącznie i niezależnie. Aby wskazać miejsce zamieszkania, nie trzeba przebywać w Polsce przez okres dłuższy niż 183 dni w roku. Wystarczy, aby osoba posiadała w tym kraju ośrodek interesów życiowych. Ponadto z uwagi na użycie spójnika „lub” także w przypadku rozróżnienia osobistego i gospodarczego ośrodka interesów życiowych, należy przyjąć, że w ustawie zdefiniowane są trzy rozłączne kryteria potwierdzające miejsce zamieszkania.

Potwierdzają to także organy podatkowe. Przykładem jest interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 7 lutego 2012 r., sygn. IPTPB2/415-650/11-4/MP.

W interpretacji wskazano, że „Przepis art. 3 ust. 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wskazuje na dwa warunki, od spełnienia których uzależnia się kwalifikację danej osoby jako mającej miejsce zamieszkania w Polsce. Powyższe przesłanki są rozdzielone spójnikiem «lub», co jest równoznaczne z tym, że wystarczy spełnienie którejkolwiek z nich, aby uznać, że osoba posiada miejsce zamieszkania w Polsce, a w konsekwencji – podlega w kraju nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, czyli opodatkowaniu od wszystkich osiąganych dochodów.

Jako pierwszy warunek pozwalający na uznanie osoby za mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przepis wskazuje posiadanie centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych). Przesłanka ta została skonstruowana w bardzo szeroki sposób, jeśli chodzi o określoną grupę osób, które na potrzeby podatku dochodowego od osób fizycznych posiadają w Polsce ośrodek interesów życiowych. Wynika to z użycia w powołanym powyżej przepisie spójnika «lub» w sformułowaniu «centrum interesów osobistych lub gospodarczych» dla doprecyzowania, kiedy uznaje się daną osobę za mającą miejsce zamieszkania na terytorium RP.

Pamiętaj!
Przez «centrum interesów osobistych» należy rozumieć wszelkie powiązania rodzinne, tzn. ognisko domowe, aktywność społeczna, polityczna, kulturalna, obywatelska, przynależność do organizacji/klubów, uprawianie hobby itp. Z kolei «centrum interesów gospodarczych» to przede wszystkim miejsce prowadzenia działalności zarobkowej, źródła dochodów, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy, polisy ubezpieczeniowe, zaciągnięte kredyty, konta bankowe itd.”.

Czym jest centrum interesów życiowych? 

Centrum interesów życiowych to występowanie więzi rodzinnych, towarzyskich, podejmowanie aktywności społecznej, kulturalnej, sportowej czy też politycznej. W praktyce często podstawowym czynnikiem jest obecność w danym kraju współmałżonka/partnera oraz małoletnich dzieci.

Przykład 
Podatnik rozpoczął w 2022 r. pracę we Włoszech. Z tego tytułu uzyskiwał wynagrodzenie. Do Włoch przeniósł całą rodzinę, żonę i dzieci. Dzieci korzystały tam z systemu włoskiej edukacji. Rodzina wynajmowała dom we Włoszech. W Polsce pozostawił majątek ruchomy w postaci mieszkania, które będzie przedmiotem najmu. Posiada on w kraju także rachunki bankowe oraz pozostaje w polskim systemie ubezpieczeń społecznych w okresie wykonywania pracy we Włoszech. Czy w takim stanie faktycznym centrum interesów życiowych podatnika zostało przeniesione do Włoch?

Według opisanego stanu faktycznego od 2013 r. centrum interesów osobistych i gospodarczych podatnika znajdowało się we Włoszech. Świadczy o tym rozpoczęcie przez podatnika pracy we Włoszech i uzyskiwanie z tego tytułu wynagrodzenia, fakt przebywania za granicą wraz z rodziną, korzystanie przez dzieci z systemu włoskiej edukacji, wynajem domu we Włoszech. Pozostawienie w Polsce mieszkania będącego przedmiotem najmu, a także posiadanie rachunków bankowych czy pozostanie w polskim systemie ubezpieczeń społecznych w okresie wykonywania pracy we Włoszech nie świadczą same w sobie o istnieniu centrum życiowego w Polsce. Okoliczności związane z pozostawieniem mienia w Polsce stanowią czynnik wpływający na ustalenie ośrodka interesów życiowych, ale nie ma on charakteru decydującego. Dla oceny istnienia centrum interesów osobistych i gospodarczych znaczenie mają również takie okoliczności jak funkcjonowanie podatnika w określonym układzie rodzinnym czy społecznym we Włoszech. Podatnik nie zerwał powiązań z Polską, jest bowiem polskim obywatelem. Jednakże jego powiązania gospodarcze z Polską mają charakter marginalny w stosunku do powiązań gospodarczych i osobistych z terytorium Włoch (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 września 2018 r., sygn. akt: II FSK 2653/16).

Czym jest centrum interesów gospodarczych? 

W objaśnieniach Ministra Finansów z 29 kwietnia 2021 r. dotyczących problematyki rezydencji podatkowej centrum interesów gospodarczych określono jako miejsce, w którym znajduje się główne źródło dochodów (praca, działalność gospodarcza), inwestycje i majątek, powiązania finansowe (kredyty, konta bankowe).

Pamiętaj!
W przypadku gdy nie jest możliwe jednoznaczne wskazanie takiego miejsca, krajem będącym centrum jest ten, w którym tak rozumiane więzi ekonomiczne są najsilniejsze (np. z danego miejsca pochodzi większa część dochodu podatnika).

Przykład 1 
Podatnik od dwóch lat przebywa przez część roku w Niemczech w poszukiwaniu samochodów na zamówienie klientów. W Polsce od pięciu lat prowadzi dobrze prosperujący komis i warsztat samochodowy, który pod jego nieobecność jest doglądany przez brata. W Polsce posiada on dom oraz dwa samochody, które są rozliczane w ramach prowadzonej w Polsce działalności gospodarczej. Komis i warsztat samochodowy stanowią główne źródło dochodu podatnika. Osiągany dochód jest gromadzony na rachunku w polskim banku. W Niemczech podatnik posiada również konto bankowe, na które regularnie przekazywane są środki potrzebne mu na kupno samochodów i na życie. Czy centrum interesów gospodarczych pana Marka pozostało w Polsce?

Podatnik posiada nadal w Polsce centrum interesów gospodarczych. Na terytorium Polski pozostało jego główne źródło dochodu:

• majątek nieruchomy w postaci domu oraz komisu i warsztatu samochodowego, które stanowią jego własność,
• majątek ruchomy w postaci samochodów, wyposażenie domu,
• środki finansowe gromadzone w polskim banku.

Okoliczności te wskazują na utrzymanie przez podatnika silnych powiązań gospodarczych z Polską.

Przykład 2 
Podatnik trzy lata temu wyjechał na Słowację. W Krakowie, gdzie mieszkał przed wyjazdem, posiada mieszkanie, które obecnie jest przez niego wynajmowane. Środki z wynajmu mieszkania gromadzone są na polskim rachunku bankowym. W Słowacji podatnik pracuje na podstawie umowy o pracę u słowackiego pracodawcy. Wynagrodzenie za pracę jest przelewane na jego konto, które zostało założone w słowackim banku. Podatnik zakupił telefon komórkowy u słowackiego operatora telefonii komórkowej oraz kupił samochód, który został zarejestrowany w tym państwie. W Słowacji podatnik mieszka w k...