Skutki podatkowe cesji wierzytelności a zwolnienie przedmiotowego i koszty uzyskania przychodów

Stanowisko Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 18 stycznia 2023 r., nr 0113-KDIPT2-1.4011.546.2018.12.RK

Sytuacja podatnika

Prowadzona działalność gospodarcza będzie polegała m.in. na kupowaniu we własnym imieniu, na własny rachunek i ryzyko, roszczeń odszkodowawczych przysługujących za szeroko rozumiane wywłaszczenie wobec Skarbu Państwa lub jednostkom samorządu terytorialnego. Kupno tych roszczeń dokonywane będzie w dwojaki sposób:

1. zawieranie umów sprzedaży wierzytelności z odroczonym terminem płatności, który następował będzie w określonym terminie od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej wysokość odszkodowania. Cenę sprzedaży stanowić będzie natomiast określony procent ustalonego odszkodowania, mniejszy od jego ostatecznej wysokości;
2. zawieranie umów sprzedaży wierzytelności polegające na zapłacie ceny określonej kwotowo co do jej wysokości, której zapłata następować będzie w chwili zawierania umowy cesji.

Poprzez nabycie wierzytelności na własny rachunek i na własne ryzyko, cesjonariusz będzie wchodził w sytuację prawną cedenta.

Wniosek dotyczy umów sprzedaży, których przedmiotem świadczenia będzie zapłata określonej ceny na rzecz zbywającego wierzytelność z jednej strony, a także przeniesienie praw do odszkodowania za szeroko pojęte wywłaszczenie przez tę osobę z drugiej strony.

Pod pojęciem wywłaszczenia sensu largo, do którego nawiązuje art. 21 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, mieści się przejęcie przez podmiot publiczny określonego prawa rzeczowego do nieruchomości zarówno w drodze decyzji administracyjnej, jak również z mocy samego prawa.

Wniosek niniejszy dotyczy wszystkich tych form przymusowego wyzucia przez podmiot publiczny z praw do nieruchomości. Przedmiotem świadczenia umów cesji będzie również przelew na rzecz wierzytelności przysługującej z tytułu wywłaszczenia rozumianego jako nabycie ex lege przez podmiot publiczny określonych praw rzeczowych do nieruchomości, np. na podstawie art. 98 ust. 1, czy art. 105 ust. 4 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2018 r. poz. 121 ze zm.). Ustanowione w art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych zwolnienie przedmiotowe obejmuje swoim zakresem zastosowania również podmioty, które nabyły w drodze cesji wierzytelność przysługującą z tytułu wywłaszczenia (wyrok WSA w Poznaniu z 23 listopada 2016 r., sygn. akt I SA/Po 969/16 – CBOSA). W uzupełnieniu wniosku, odnośnie podania podstawy prawnej powstania roszczeń wskazano, że będą one powstawały na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami lub na podstawie innych ustaw zawierających podstawę prawną wywłaszczenia sensu largo, a które to ustawy odsyłają do zastosowania ustawy o gospodarce nieruchomościami w zakresie wypłaty odszkodowania.

Pierwotnie roszczenia te będą przysługiwały podmiotom wywłaszczonym. Do umów sprzedaży dojdzie na podstawie art. 509 Kodeksu cywilnego.

Przesłanki i zasady dokonywania wywłaszczenia, sposób postępowania w tym przedmiocie, zasady ustalania i otrzymania odszkodowania będą wynikać z ustawy o gospodarce nieruchomościami lub z ustaw, które zawierają odesłania do jej przepisów we wskazanym wyżej zakresie.

Podatnik będzie ponosił następujące wydatki: zapłata ceny, podatek od czynności cywilnoprawnych oraz nabywanie usług obsługi prawnej związanej z cesją wierzytelności oraz ich dochodzeniem. Są one związane z osiągnięciem przychodów, gdyż bez ich poniesienia, nie uzyskałby podatnik przychodu z odszkodowania za wywłaszczenie, do którego prawo przysługiwać będzie podatnikowi właśnie z tytułu umowy cesji.

Podatnik będzie prowadzić działalność gospodarczą od 21 maja 2018 r. w zakresie: 68.31.Z; 64.99.Z; 68.10.Z; 68.20.Z; 68.32.Z, a także dodatkowo od 1 września 2018 r. w zakresie: 69.10.Z oraz 70.22.Z.

Działalność gospodarcza opodatkowana jest podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych.

Pytania 

1. Czy przychody z tytułu odszkodowania za wywłaszczenie uzyskane na skutek zawarcia opisanych w punkcie a) i b) umów sprzedaży wierzytelności objęte są zakresem zwolnienia przedmiotowego ustanowionego w art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm.)?
2. Czy wydatki poniesione na nabycie wierzytelności dotyczącej odszkodowania za wywłaszczenie w sposób wskazany w opisie zdarzenia przyszłego, kwota zapłaconego podatku od czynności cywilnoprawnych w związku z zawarciem umowy cesji wierzytelności oraz wydatki poniesione w związku z nabyciem usług obsługi prawnej związanej z cesją wierzytelności oraz ich dochodzeniem, mogą zostać uznane za inny niż wymieniony w art. 23 ust. 1 pkt 31 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych koszt uzyskania przychodu poniesiony przez podatnika z tytułu prowadzenia innego rodzaju działalności niż nabywanie wierzytelności dotyczących odszkodowania za wywłaszczenie?

Stanowisko Dyrektora

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1509 z późn. zm.):

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. W ustawie o podatku dochodowym od osób fizyczny...