SCHEMATY PODATKOWE – Mandatory Disclosure Rules MDR

1. Wstęp

Z dniem 1 stycznia 2019 roku do Ordynacji podatkowej dodany został rozdział 11a „Informacje o schematach podatkowych”. Wprowadzenie do przepisów ogólnego prawa podatkowego nowej instytucji, w postaci obowiązkowego ujawniania informacji o schematach podatkowych stanowi  implementację postanowień Dyrektywy Rady (UE) 2018/822 z dnia 25 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania w odniesieniu do podlegających zgłoszeniu uzgodnień transgranicznych (dalej: Dyrektywa).

Celem wprowadzenia przedmiotowych regulacji prawnych są w szczególności:

• określenie definicji schematu podatkowego oraz przesłanek raportowania,
• wskazanie kręgu podmiotów obowiązanych do przekazywania informacji,
• określenie organu podatkowego, do którego będą kierowane informacje,
• zakres raportowanych informacji,
• sposób i termin raportowania,
• konsekwencje karne niewypełnienia tego obowiązku przez podmioty obowiązane.

Jaki jest cel wprowadzenia obowiązku informowania o schematach podatkowych

Schematy podatkowe mają umożliwić szybki dostęp organom podatkowym do informacji o ewentualnych agresywnych działaniach polegających na nadużyciach w związku z planowaniem podatkowym, informacji o promotorach takich schematów i podmiotach korzystających z takich schematów. Mają one zniechęcać podatników jak również ich doradców od wdrażania u podatników uzgodnień, które mogą prowadzić do unikania opodatkowania. Tego rodzaju informacje są niezbędne nie tylko dla zidentyfikowania zagrożeń w zakresie rzetelnego wymiaru podatku ale również mają służyć wyeliminowaniu tworzenia takich konstrukcji faktycznych i prawnych, których celem nadrzędnym jest tzw. agresywna optymalizacja podatkowa, poprzez podjęcie stosownych działań. Dostęp do właściwych informacji już na etapie opracowania schematów pozwala na poprawę szybkości reagowania i podejmowania kroków legislacyjnych lub regulacyjnych, w tym na skuteczniejszą ocenę ryzyka podatkowego i lepsze wykorzystanie przez administrację skarbową zasobów w celu ochrony dochodów budżetu państwaz podatków. Administracja podatkowa musi z kolei wdrożyć skuteczne procedury dla jak najlepszego wykorzystania informacji przekazywanych przez podatników. Wydatki związanez wdrożeniem tego typu rozwiązań mogą być skompensowane przez oszczędności zasobówz zastosowania szybszej i bardziej wydajnej identyfikacji pojawiających się schematów podatkowych.

W dniu 5 czerwca 2018 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowano Dyrektywę Rady (UE) 2018/822 z dnia 25 maja 2018 r.zmieniającą dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji
w dziedzinie opodatkowania w odniesieniu do podlegających zgłoszeniu uzgodnień transgranicznych. Celem Dyrektywy jest zwiększenie przejrzystości i dostępu organów podatkowych do właściwych informacji na wczesnym etapie, co powinno umożliwić organom szybszą i dokładniejszą ocenę ryzyka oraz terminowe podejmowanie świadomych decyzji w zakresie ochrony dochodów podatkowych państw członkowskich Unii Europejskiej. Jeżeli organy podatkowe będą otrzymywać informacje o uzgodnieniach z zakresu potencjalnie agresywnego planowania podatkowego przed ich wdrożeniem, powinny być w stanie monitorować uzgodnienia i reagować na stwarzane przez nie zagrożenia podatkowe poprzez podjęcie odpowiednich kroków w celu ich ograniczenia.

Czym jest schemat podatkowy

W uzasadnieniu do zmian w prawie podatkowym wskazano, iż istotnym argumentem na rzecz wprowadzenia do polskiego porządku prawnego obowiązku raportowania schematów podatkowych i nałożenia obowiązku przekazywania informacji o tych schematach na podmioty, które zawodowo zajmują się przygotowywaniem, oferowaniem i wdrażaniem swoim klientom tych schematów są wnioski z analizy dotychczasowej praktyki w tym obszarze. Zauważyć bowiem należy, że schemat podatkowy może być pewnym rozwiązaniem intelektualnym, wypracowanym w oparciu o znajomość przepisów prawa podatkowego i praktykę jego stosowania. Taki schemat opracowywany jest przez promotora (np. doradcę podatkowego) bez uwzględniania informacji uzyskanych od jego klienta. Opracowanie takiego schematu podatkowego następuje przed spotkaniem z klientem i pozyskaniem od niego jakichkolwiek informacji. Mówimy więc tu raczej o schemacie podatkowym jako efekcie rozważań teoretycznych, opracowanym abstrakcyjnie, bez potrzeby pozyskania informacji od przyszłego klienta.

Jak podkreślono w niniejszym uzasadnieniu formą odpowiedzi na dostrzeżoną praktykę jest zastosowanie w projekcie pojęcia schematu podatkowego zredagowanego w art. 86a § 1 pkt 10 Ordynacji podatkowej oraz zasady raportowaniatego schematu, w ramach których założono obowiązek przekazania informacji z opisem tego uzgodnienia bez podawania danych o korzystających, zgodnie z przyjętym
art. 86f § 2 Ordynacji podatkowej.

Rozwiązanie powyższe stanowi odpowiedź na uwagi zgłoszone w trakcie przeprowadzonych konsultacji podatkowych. Jest ono kompromisem pomiędzy uwagami zgłaszanymi przez przedstawicieli samorządów zawodowych dotyczącymi obowiązku poszanowania tajemnicy zawodowej oraz interesem publicznym, przejawiającym się w dbałości o stan finansów publicznych. Raportowanie zanonimizowanych standaryzowanych schematów podatkowych umożliwi poszanowanie tajemnicy zawodowej przy jednoczesnym zapewnieniu szybkiegodostępu administracji skarbowej do istotnych informacji dotyczących potencjalnegoagresywnego planowania podatkowego.

2. Definicja schematu podatkowego

Zgodnie z art. 86a §1 pkt 10 Ordynacji podatkowej schematem podatkowym jest uzgodnienie, które:

1. spełnia kryterium głównej korzyści oraz posiada ogólną cechę rozpoznawczą,
2. posiada szczególną cechę rozpoznawczą, lub
3. posiada inną szczególną cechę rozpoznawczą.

Według art. 86a §1 pkt 4 Ordynacji podatkowej przez korzyść podatkową rozumie się korzyść podatkową w rozumieniu art. 3 pkt 18 lub:

1. podwyższenie kwoty nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług, do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy,
2. niepowstanie obowiązku lub odsunięcie w czasie powstania obowiązku sporządzania i przekazywania informacji podatkowych, w tym informacji o schematach podatkowych.

Pod pojęciem korzyści podatkowej w rozumieniu art. 3 pkt 18 rozumie się:

1. niepowstanie zobowiązania podatkowego, odsunięcie w czasie powstania zobowiązania podatkowego lub obniżenie jego wysokości,
2. powstanie lub zawyżenie straty podatkowej,
3. powstanie nadpłaty lub prawa do zwrotu podatku albo zawyżenie kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku,
4. brak obowiązku pobrania podatku przez płatnika, jeżeli wynika on z okoliczności wskazanych w lit. a.

Pod pojęciem ogólnej cechy rozpoznawczej należy rozumieć właściwość uzgodnienia polegającą na tym, że spełniony jest co najmniej jeden z poniższych warunków:

1. promotor lub korzystający zobowiązali się do zachowania w poufności wobec osób trzecich, w szczególności wobec innych korzystających, promotorów lub organów podatkowych, sposobu, w jaki uzgodnienie pozwala na uzyskanie korzyści podatkowej,
2. promotor uprawniony jest do otrzymania wynagrodzenia, którego wysokość uzależniona jest od wysokości korzyści podatkowej wynikającej z uzgodnienia,
3. promotor uprawniony jest do otrzymania wynagrodzenia uzależnionego od uzyskania korzyści podatkowej wynikającej z uzgodnienia lub zobowiązał się do zwrotu wynagrodzenia lub jego części, w przypadku gdy korzyść podatkowa nie powstanie lub powstanie w wysokości niższej, niż zakładano,
4. dokonywane w ramach uzgodnienia czynności opierają się na znacznie ujednoliconej dokumentacji albo przyjmują znacznie ujednoliconą formę, które nie wymagają istotnych zmian w celu wdrożenia schematu u więcej niż jednego korzystającego,
5. podejmowane są celowe czynności dotyczące nabycia spółki przynoszącej straty, zaprzestania głównej działalności takiej spółki i wykorzystywania strat takiej spółki w celu zmniejszenia zobowiązań podatkowych, w tym poprzez przeniesienie tych strat do podmiotu na terytorium innego państwa lub przyspieszenie wykorzystania tych strat,
6. dochodzi do zmiany kwalifikacji dochodów (przychodów) do innego źródła dochodów (przychodów) lub zmiany zasad opodatkowania, których skutkiem jest faktycznie niższe opodatkowanie, zwolnienie lub wyłączenie z opodatkowania,
7. czynności prowadzą do okrężnego obiegu środków pieniężnych poprzez zaangażowanie podmiotów pośredniczących niepełniących istotnych funkcji gospodarczych, lub działań, które wzajemnie się znoszą lub kompensują lub...