Skutki podatkowe i składkowe zatrudnienia osoby współpracującej

Co do zasady zgodnie z art.8 ust.11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do tzw. osób współpracujących zalicza się małżonka, dzieci własne lub przysposobione, dziecko małżonka, przysposobione dziecko małżonka, rodzica, ojczyma i osobę przyspasabiającą jeżeli

• a) osoby te pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym,

• b) osoby te współpracują z przedsiębiorcą przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Przykład 1

Pan X prowadzi działalność gospodarczą, w której pomaga mu żona oraz siostra. Siostra mieszka w jednym gospodarstwie z Panem X i jego żoną. Jednakże zgodnie z regulacjami (pomimo wspólnego zamieszkiwania siostry z Panem X) nie będzie ona traktowana jako osoba współpracująca, lecz jako „zwykły” pracownik.

Osoba współpracująca może zostać zatrudniona przez przedsiębiorcę z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych w kilku formach:

• a) w ramach umowy o pracę,

• b) w ramach umowy o dzieło,

• c) w ramach odpłatnej umowy zlecenia,

• d) pracując bezumownie.

Z każdą z form zatrudnienia łączą się inne zasady opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. I tak, w przypadku zatrudnienia w ramach umowy o pracę składki na ubezpieczenie społeczne muszą zostać wyliczone tak jakby ta osoba była przedsiębiorcą (tzw. duży ZUS).

Przykład 2

Pan X rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej po raz pierwszy. Ze względu na niskie obroty wybrał preferencyjny ZUS. Jednakże za swoją żonę, która z nim współpracuje, a z którą zawarł umowę o pracę, będzie musiał odprowadzać tzw. duży ZUS.

Taka sama sytuacja będzie występowała (tzw. duży ZUS), gdy żona zostanie zatrudniona w ramach umowy o dzieło lub nieodpłatnej umowy zlecenia. Nieodpłatna pomoc osoby współpracującej zamieszkującej we wspólnym gospodarstwie domowym wywołuje również obowiązek po stronie przedsiębiorcy z tytułu ubezpieczenia społecznego. Praca bezumowna to tzw. umowa dorozumiana. Oznacza to, że została ona zawarta w formie ustnej, a osoba współpracująca zgodziła się świadczyć ją nieodpłatnie jako pomoc w działalności gospodarczej. Wysokość składki będzie taka, jak w przypadku składek przedsiębiorcy, z pominięciem możliwości korzystania z tzw. małego ZUS.  

Inna sytuacja wystąpi natomiast w przypadku zatrudnienia np. żony w ramach odpłatnej umowy zlecenia. W takim przypadku przedsiębiorca będzie zobligowany wyliczyć składki na ubezpieczenia społeczne jak w przypadku każdej innej umowy zlecenia zawartej np. ze swoją siostrą lub osobą całkowicie z nim niespokrewnioną. Składki ubezpieczeniowe za osobę współpracującą w całości finansuje i opłaca prze...