Pojęcie ośrodka interesów życiowych na potrzeby określenia nieograniczonego obowiązku podatkowego

Ustawodawca w szczególności w art. 3 ust.1, 1a i 2a ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (zwanej dalej u.p.d.o.f.) wskazał, iż: Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:

1. posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub,

2. przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).

Ustawodawca w ww. przepisie wskazał alternatywnie dwa kryteria, które mogą przesądzić, czy dana osoba fizyczna będzie zmuszona opodatkować swoje wszystkie dochody (przychody), które uzyskała zarówno na terenie RP czy też poza jego granicami. Należy przyjąć, że jeżeli:

• a) dana osoba fizyczna przebywała w Polsce 183 dni lub dłużej w roku podatkowym, to na pewno będzie musiała opodatkować wszelkie swoje dochody i przychody w Polsce,

• b) natomiast jeżeli okaże się, że pobyt tej osoby na terytorium RP był krótszy niż 183 dni, to należy dokonać analizy, czy ta osoba posiadała na terytorium RP ośrodek interesów życiowych (centrum interesów osobistych lub gospodarczych), czy też został on przeniesiony poza granice RP.

Przykład 1

Pan X zamieszkuje wraz z żoną i dziećmi w Poznaniu, przy czym każdego roku wyjeżdża do Francji do pracy dorywczej w sumie na 3 miesiące, a pozostałą część roku prowadzi indywidualną działalność gospodarczą na terenie Polski. W tym przypadku nie ma wątpliwości, że przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni. Podlega on zatem nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, zarówno od dochodów uzyskanych z działalności gospodarczej w Polsce jak i dochodu uzyskanego z pracy dorywczej we Francji.

Przykład 2

Pan Y zamieszkuje wraz z rodziną w Poznaniu, przy czym w sezonie letnim (3 miesiące w roku) prowadzi nad morzem sprzedaż lodów, a przez pozostałe 9 miesięcy jeździ do Berlina do pracy. W takim przypadku należy poddać ocenie, gdzie znajduje się jego ośrodek interesów życiowych. Kryterium okresu (183 dni) jest niewystarczające do określenia typu obowiązku podatkowego (nieograniczony, ograniczony).

Ustawa ani inny akt będący źródłem prawa podatkowego nie wyjaśnia co należy rozumieć pod pojęciem ośrodka interesów życiowych, w którym zawiera się pojęcie centrum interesów osobistych i centrum interesów gospodarczych. Podobnie trudno jest obiektywnie odwołać się w ramach wykładni językowej do słownika języka polskiego. Powoduje to bardzo kłopotliwą sytuację dla podatników, gdyż praktycznie rozumienie tego pojęcia może zostać w pełni określone przez organy podatkowe w drodze interpretacji indywidualnych.

Dyrektor IS w Warszawie wskazuje w interpretacji indywidualnej z dnia 11.08.2008 roku, sygn. IPPB2/415-792/08-2/AZ: „… ośrodkiem tym będzie (ośrodek interesów życiowych jako centrum interesów osobistych i gospodarczych) ten kraj, z którym osoba ma ściślejsze powiązania osobiste lub ekonomiczne. W tym celu należy uwzględnić stosunki rodzinne i towarzyskie, za...