Określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania - zasady postępowania organu podatkowego

Szacowanie podstawy opodatkowania stanowi przeciwieństwo w stosunku do ustalania podstawy opodatkowania na zasadach ogólnych, to znaczy w oparciu o księgi podatkowe prowadzone przez podatnika. Zgodnie z art. 23 § 1 Ordynacji podatkowej (dalej OP) organ podatkowy określa podstawę opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli:

1. brak jest ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do jej określenia lub

2. dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania, lub

3. podatnik naruszył warunki uprawniające do korzystania ze zryczałtowanej formy opodatkowania.

Samo jednakże stwierdzenie w trakcie kontroli, że księgi podatkowe są prowadzone w sposób wypełniający przesłanki określone w powyżej cytowanym artykule, nie jest jeszcze czynnikiem upoważniającym do przeprowadzenia szacowania podstawy opodatkowania. Kontrolujący muszą umieścić takie stwierdzenie w protokole badania ksiąg podatkowych i określić za jaki okres i w jakiej części (tu: organ podatkowy) nie uznaje ksiąg za dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów (art.193 §6 OP). Organ podatkowy może stwierdzić (w protokole), że księgi podatkowe cechuje nierzetelność lub wadliwość.

Nierzetelność jest rozumiana (art.193 §2 OP) w ten sposób, że zapisy dokonywane w księgach nie odzwierciedlają stanu rzeczywistego. Z kolei wadliwość ksiąg (art. 193 §2 OP) to sytuacja, w której są one prowadzone niezgodnie z przepisami, które określają sposób ich prowadzenia. Może jednakże wystąpić sytuacja, gdzie księgi podatkowe będą prowadzone w sposób wadliwy i nierzetelny, przy czym jeżeli ten fakt nie będzie miał istotnego znaczenia dla rozpatrywanej sprawy, to wtedy księgi podatkowe będą nadal uznawane za dowód. Podatnik ma jednakże zawsze możliwość przedstawienia dowodów (przy kwestionowaniu ich rzetelności i niewadliwości), które umożliw...